Nhận tư vấn trực tiếp:
Quốc hội khóa XV vừa thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Tòa án nhân dân năm 2025 với nhiều thay đổi quan trọng về tổ chức, thẩm quyền và cơ cấu của hệ thống Tòa án. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2025.

Theo luật mới, hệ thống Tòa án nhân dân sẽ được tổ chức lại theo ba cấp gồm: Tòa án nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân cấp tỉnh và Tòa án nhân dân khu vực. Tòa án nhân dân cấp cao và Tòa án nhân dân cấp huyện sẽ chấm dứt hoạt động. Cả nước sẽ có 34 Tòa án nhân dân cấp tỉnh (trong đó 11 Tòa không sắp xếp lại, 23 Tòa thành lập mới sau sắp xếp) và 355 Tòa án nhân dân khu vực (hình thành từ việc cơ cấu lại 693 Tòa án cấp huyện). Ngoài ra, sẽ thành lập Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế và một số Tòa chuyên trách về phá sản, sở hữu trí tuệ tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh.
Tòa án nhân dân tối cao sẽ được bổ sung nhiệm vụ phúc thẩm các vụ án hình sự bị kháng cáo từ cấp tỉnh, tiếp tục thực hiện nhiệm vụ giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án, quyết định đã có hiệu lực pháp luật. Đồng thời, thành lập 3 Tòa Phúc thẩm thuộc Tòa án tối cao tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh. Số lượng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao được tăng từ 13–17 người lên 23–27 người để đáp ứng yêu cầu công việc.
Tòa án nhân dân cấp tỉnh sẽ thực hiện giám đốc thẩm, tái thẩm các bản án cấp khu vực; phúc thẩm các bản án sơ thẩm của Tòa án khu vực bị kháng cáo, kháng nghị; sơ thẩm các vụ án hình sự đặc biệt nghiêm trọng (án từ trên 20 năm tù, tù chung thân, tử hình); đồng thời chuyển thẩm quyền sơ thẩm các vụ án còn lại như hình sự mức án đến 20 năm tù, hành chính, dân sự… cho Tòa án nhân dân khu vực. Riêng các vụ việc liên quan đến phán quyết trọng tài sẽ do các Tòa án tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP. Hồ Chí Minh giải quyết. Về cơ cấu, Tòa án cấp tỉnh gồm Ủy ban Thẩm phán, các Tòa chuyên trách và bộ máy giúp việc.
Tòa án nhân dân khu vực sẽ xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự có khung hình phạt đến 20 năm tù, toàn bộ vụ án hành chính, dân sự thông thường. Thẩm quyền xét xử sơ thẩm các vụ việc phá sản, sở hữu trí tuệ sẽ được giao cho các Tòa chuyên trách đặt tại một số Tòa án khu vực ở ba thành phố lớn. Cơ cấu Tòa án khu vực gồm các Tòa chuyên trách và bộ máy giúp việc.
Tòa án chuyên biệt tại Trung tâm tài chính quốc tế được quy định riêng về thẩm quyền, trình tự, ngôn ngữ tố tụng, pháp luật áp dụng… do Quốc hội quy định.
Luật cũng bổ sung quy định về tiêu chuẩn bổ nhiệm Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, theo đó, người đang là Thẩm phán và có từ 5 năm làm Vụ trưởng tại Tòa án tối cao có thể được bổ nhiệm nếu được cấp có thẩm quyền chấp thuận, với tỷ lệ không vượt quá 10% tổng số Thẩm phán.
Thành phần Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán quốc gia được bổ sung thêm 1 Thẩm phán thuộc Tòa án nhân dân tối cao, 1 Chánh Tòa Phúc thẩm và 1 Chánh án Tòa án cấp tỉnh do Chánh án Tòa án tối cao chỉ định.
Về chế độ bầu, miễn nhiệm Hội thẩm nhân dân, luật mới quy định Tòa án cấp tỉnh sẽ đề xuất nhu cầu về số lượng, cơ cấu Hội thẩm cho cả cấp tỉnh và khu vực, gửi đến Ủy ban MTTQ Việt Nam cấp tỉnh để lựa chọn, giới thiệu người ứng cử. Việc miễn nhiệm, bãi nhiệm Hội thẩm sẽ do Chánh án cấp tỉnh đề xuất sau khi thống nhất với Ủy ban MTTQ cùng cấp. Luật sửa đổi lần này đánh dấu bước cải cách quan trọng trong hệ thống Tòa án nhân dân, hướng tới tinh gọn bộ máy, chuyên sâu về chức năng và phù hợp với yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới.